Đó là nhận định chung của các chuyên gia trong và ngoài nước, đại diện DN tại hội thảo “Quản lý thuế doanh nghiệp lớn tại Việt Nam-Thực trạng và giải pháp” được Tổng cục Thuế tổ chức ngày 23/11.
Chiếm tỷ lệ nhỏ nhưng nộp thuế lớn
Số liệu từ Tổng cục Thuế cho thấy, hiện nay, số lượng DN lớn chỉ chiếm tỷ lệ rất nhỏ 0,075% trong tổng số các DN đang hoạt động ở Việt Nam nhưng các DN lớn đang đóng vai trò trọng yếu trong công tác quản lý thu NSNN, chiếm khoảng 40% tổng thu NSNN.
Theo Vụ Quản lý thuế DN lớn, các DN lớn đã và đang mang lại nhiều lợi ích to lớn cho nền kinh tế đất nước trong bối cảnh hội nhập hiện nay. Tuy nhiên, Việt Nam chưa có một cơ chế, chính sách ưu tiên dành riêng cho nhóm DN này. Các chính sách ưu đãi về tài chính, tín dụng, lao động hay giải quyết các vấn đề về thiên tai, dịch bệnh… thường ưu tiên các đối tượng là các DN nhỏ và vừa (theo Luật hỗ trợ DN nhỏ và vừa số 04/2017/QH14).
Cùng với đó, trong công tác quản lý thuế, cơ quan Thuế hiện nay hướng đến coi người nộp thuế là đối tượng để phục vụ. Tuy nhiên, các DN lớn - những khách hàng đặc biệt quan trọng lại chưa có một cơ chế ưu tiên hay ưu đãi khác biệt so với phần còn lại. Công tác kê khai, nộp thuế, hoàn thuế, thanh tra, kiểm tra thuế hay giải quyết vướng mắc, xử lý khiếu nại về thuế hiện nay tại cơ quan Thuế cũng không phân biệt theo quy mô hay nhóm người nộp thuế lớn.
Phát biểu tại Hội thảo, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thuế Đặng Ngọc Minh cho biết, đối với thực trạng quản lý các DN lớn hiện nay, các cơ quan thuế trên cả nước đều bị giới hạn về thẩm quyền, đặc biệt trong mối quan hệ giữa cơ quan Thuế Việt Nam với cơ quan Thuế quốc tế. Bên cạnh đó, không một cơ quan thuế nào có đủ thẩm quyền quản lý và có chính sách như chính sách cơ quan Trung ương. Do vậy, việc quản lý DN lớn tập trung sẽ phát huy hiệu quả cho các DN lớn.
Cần mô hình quản lý phù hợp
Ông Hoàng Quang Phòng, Phó Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) nhận định, cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam ngày càng phát triển lớn mạnh, xuất hiện nhiều các DN quy mô lớn không chỉ là các tập đoàn, tổng công ty Nhà nước, các doanh nghiệp lớn có vốn đầu tư nước ngoài mà còn cả các tập đoàn kinh tế tư nhân trong nước. Việc phát triển ngày càng lớn mạnh của các DN lớn đòi hỏi công tác quản lý thuế cũng phải được nâng cao, cơ chế hỗ trợ nhanh, điều phối kịp thời.
Theo ông Nguyễn Việt Anh - Chuyên gia cao cấp về thuế, Ngân hàng Thế giới (WB) cho biết, DN lớn có vai trò quan trọng trong thu ngân sách, sự phức tạp của công tác quản lý thuế gắn với nhóm đối tượng này nên từ nhiều năm nay, đại đa số các cơ quan thuế trên thế giới đã xây dựng các đơn vị quản lý thuế có đầy đủ chức năng tại trụ sở chính để trực tiếp quản lý thuế đối với các doanh nghiệp này. “Các DN lớn, các tập đoàn khi lập kế hoạch kinh doanh, bao gồm kế hoạch thuế thì đều đi từ góc độ tập đoàn nhằm tối ưu hóa lợi ích, trong đó có nghĩa vụ thuế phải nộp. Trong khi đó, hiện nay cơ quan thuế đang quản lý theo địa bàn của từng DN, từng mã số thuế riêng lẻ, như vậy góc nhìn của cơ quan thuế bị hẹp đi rất nhiều. Cùng với việc hình thành Cục Quản lý thuế doanh nghiệp lớn, cơ quan thuế cũng cần có sự thay đổi phù hợp và quản lý DN lớn trong một tổng thể” - ông Việt Anh khuyến nghị.
TS. Nguyễn Đình Cung - Thành viên Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng Chính phủ cho rằng, trong nền kinh tế luôn có 3 cấp DN gồm DN lớn, DN vừa và DN nhỏ. Mỗi loại hình đều có vai trò, vị trí nhất định, thúc đẩy kinh tế phát triển.
Xét về quản lý nhà nước thì vấn đề hiệu lực, hiệu quả phải đặt lên hàng đầu. Hiện nay các tổ chức kinh tế lớn đóng góp phần lớn nguồn thu vào NSNN. Các tổ chức này có cơ cấu bộ máy phức tạp, đa ngành nghề, doanh thu phức tạp… dẫn đến nguy cơ tránh thuế, né thuế rất lớn. Do đó, việc quản lý các doanh nghiệp lớn, các tập đoàn, công ty đa quốc gia tập trung tại một đầu mối chuyên sâu sẽ mang lại hiệu lực, hiệu quả, hỗ trợ tốt hơn cho người nộp thuế lớn/khách hàng lớn.
Đổi mới để thực hiện hiệu lực, hiệu quả trong quản lý
Nhấn mạnh ý nghĩa của hội thảo, Thứ trưởng Bộ Tài chính Trần Xuân Hà cho biết, theo quy định pháp luật về NSNN, NSNN là thống nhất bao gồm NSTW và NSĐP. Mọi nguồn thu từ thuế, phí và các khoản thu khác của NSNN đều được phản ánh trong ngân sách, trên cơ sở đó có sự phân chia theo tỷ lệ điều tiết giữa NSTW và NSĐP. Theo đó mọi nguồn thu do Tổng cục Thuế quản lý hay các cục thuế, chi cục thuế quản lý đều phải tập trung vào NSNN. Việc phân công, phân cấp trong quản lý giữa Tổng cục Thuế và các cục thuế là một trong những nội dung của công tác quản lý thuế, đòi hỏi phải nghiên cứu để tổ chức công tác quản lý thu phù hợp.
Thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW của Hội nghị BCH Trung ương 6 khóa XII, Nghị quyết số 10/NQ-CP ngày 3/2/2018 của Chính phủ về sắp xếp tổ chức bộ máy, Bộ Tài chính, Tổng cục Thuế đã tập trung chỉ đạo, quán triệt và tổ chức thực hiện đồng bộ nhiều nhiệm vụ, giải pháp, xây dựng và ban hành kế hoạch cụ thể về việc sắp xếp tổ chức bộ máy, tinh giản biên chế đối với các đơn vị trong hệ thống Thuế.
Hiện bộ máy mới của cơ quan thuế các cấp đã phát huy hiệu quả trong việc thực hiện nhiệm vụ chính trị về thu ngân sách; các chức năng, nhiệm vụ được quy định cụ thể, rõ ràng, giảm bớt sự chồng chéo, có sự phân công, phân cấp phù hợp.
Tuy nhiên cần tiếp tục thực hiện rà soát, sắp xếp kiện toàn tổ chức, nâng cao năng lực bộ máy quản lý thuế, đặc biệt là bộ máy cơ quan thuế ở trung ương phù hợp với yêu cầu trong tình hình mới, trong điều kiện nền kinh tế ngày càng hội nhập quốc tế sâu rộng.
Bên cạnh việc cơ cấu lại các khoản thu NSNN, cần thực hiện đồng bộ việc tăng cường năng lực, thẩm quyền cho cơ quan thuế ở trung ương với đầy đủ các chức năng về quản lý thuế để thực hiện quản lý thuế toàn diện đối với các DN lớn; trực tiếp quản lý một số khoản thu NSTW quan trọng.
Tuy nhiên, thực tế cho thấy chức năng nhiệm vụ, tổ chức bộ máy của Vụ Quản lý thuế DN lớn còn những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện, Vụ Quản lý thuế DN lớn vẫn chủ yếu thực hiện chức năng tham mưu, chưa thực hiện đầy đủ chức năng quản lý thuế; sự phối kết hợp với các cục thuế ở địa phương chưa thực sự chặt chẽ.
Mục tiêu của việc sắp xếp tổ chức bộ máy, chức năng nhiệm vụ trong việc quản lý thuế đối với DN lớn cần quán triệt quan điểm của Đảng và Nhà nước, đó là tổ chức bộ máy phải tinh gọn và hiệu quả; phải tuân thủ theo quy định của pháp luật; đảm bảo cải cách thủ tục hành chính, tạo môi trường kinh doanh thuận lợi cho DN, đẩy mạnh cải cách trong việc ứng dụng CNTT trong quản lý, nhằm xây dựng hệ thống quản lý thuế hiện đại; xem xét phạm vi đối tượng quản lý giữa bộ phận quản lý thuế DN lớn với các bộ phận khác trong Tổng cục Thuế và giải quyết mối quan hệ với cục thuế, chi cục thuế ở địa phương.
Tại Hội thảo, ý kiến từ các cơ quan chức năng cũng như chuyên gia quốc tế và đại diện DN cũng cho thấy rõ vai trò của DN lớn trong nền kinh tế cũng như sự cần thiết có cơ chế quản lý phù hợp hơn đối với DN lớn trong giai đoạn hiện nay và thời gian tới.
Khẳng định trong lời bế mạc hội thảo, ông Vũ Văn Phụng, Vụ trưởng Vụ Quản lý thuế DN lớn cho biết, việc đổi mới mô hình quản lý là để có mô hình tốt hơn, đảm bảo cho cơ quan thuế thực hiện tối đa hiệu lực, hiệu quả trong công tác quản lý, hỗ trợ thống nhất, kịp thời cho các doanh nghiệp lớn trong quá trình thực hiện nghĩa vụ thuế vào NSNN. Việc nâng cấp không làm tăng đầu mối, không làm tăng biên chế của ngành thuế, phù hợp với yêu cầu, thực tiễn khách quan trong công tác quản lý thuế hiện nay.
