Tại dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi mới nhất, cơ quan soạn thảo đề xuất người lao động tham gia bảo hiểm xã hội từ ngày Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi có hiệu lực (dự kiến 1/7/2025) thì không được nhận bảo hiểm xã hội một lần…

Không nhận một lần sẽ được hưởng thêm các quyền lợi

Chính phủ đã trình Quốc hội Dự án Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) sửa đổi, trong đó có 2 phương án về rút BHXH một lần. Cụ thể, phương án 1: Quy định việc hưởng BHXH một lần đối với hai nhóm người lao động khác nhau.

Theo đó, đối với người lao động đã tham gia BHXH trước khi Luật BHXH (sửa đổi) có hiệu lực, sau 12 tháng nghỉ việc và chưa đủ 20 năm đóng BHXH, có nhu cầu thì được nhận BHXH một lần. Quy định này kế thừa Nghị quyết số 93/2015/QH13 cho phép người lao động được lựa chọn giữa bảo lưu thời gian tham gia BHXH để hưởng lương hưu, hoặc nhận BHXH một lần nếu có nhu cầu.

Tuy nhiên, quy định lần này có sự khác biệt là nếu người lao động lựa chọn bảo lưu thời gian tham gia, không nhận BHXH một lần thì sẽ được hưởng các quyền lợi bổ sung.

Một trong các quyền lợi bổ sung là được hưởng trợ cấp hàng tháng trong trường hợp người lao động có thời gian đóng BHXH mà không đủ điều kiện hưởng lương hưu và chưa đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội; được hưởng bảo hiểm y tế do ngân sách nhà nước đảm bảo trong thời gian hưởng trợ cấp hàng tháng.

Ngoài ra, người lao động trong thời gian bị mất việc chưa có việc làm còn được hưởng chính sách hỗ trợ về tín dụng nhằm giải quyết khó khăn tài chính trước mắt… Trong trường hợp người lao động lựa chọn nhận BHXH một lần thì sẽ mất đi cơ hội được nhận các quyền lợi bổ sung trên.

Đối với nhóm người lao động bắt đầu tham gia BHXH từ ngày Luật BHXH sửa đổi có hiệu lực trở đi (dự kiến 1/7/2025) thì không được nhận BHXH một lần. Theo đó, BHXH chỉ giải quyết hưởng một lần trong các trường hợp: đủ tuổi hưởng lương hưu mà chưa đủ năm đóng để hưởng lương hưu; ra nước ngoài để định cư hoặc bị mắc một trong những bệnh nguy hiểm đến tính mạng, theo quy định tại Điều 60 Luật BHXH hiện hành.

Theo Chính phủ, phương án 1 có ưu điểm là dần từng bước khắc phục được tình trạng hưởng BHXH một lần, thời gian qua. Trong những năm đầu số người hưởng BHXH một lần có thể không giảm nhiều, nhưng từ năm thứ 5 trở đi sẽ giảm nhanh.

Do quy định này không ảnh hưởng tới những người lao động đang tham gia BHXH, nên sẽ dễ nhận được sự đồng thuận hơn của người lao động.

Mặc dù vậy, việc áp dụng không cho phép nhận một lần chỉ áp dụng đối với người lao động bắt đầu tham gia BHXH từ ngày luật này có hiệu lực, nên hơn 17,5 triệu người lao động đang tham gia BHXH vẫn có quyền lựa chọn hưởng một lần.

Giữ lại 50% khi rút một lần giúp đảm bảo an sinh lâu dài

Với phương án 2, dự thảo Luật BHXH sửa đổi quy định, sau 12 tháng không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc, không tham gia BHXH tự nguyện và có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm mà người lao động có yêu cầu thì được giải quyết một phần, nhưng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất. Thời gian đóng BHXH còn lại được bảo lưu để người lao động tiếp tục tham gia và hưởng các chế độ BHXH.

Phương án này được cho là sẽ hài hòa quyền lợi trước mắt của người lao động và chính sách an sinh xã hội lâu dài. Mặc dù, số lượt người hưởng BHXH một lần có thể không giảm nhiều so với hiện hành, nhưng khi người lao động hưởng một lần thì họ cũng không hoàn toàn ra khỏi hệ thống, do vẫn bảo lưu một phần thời gian đóng còn lại.

Người lao động khi tiếp tục tham gia sẽ được cộng nối thời gian đóng để hưởng chế độ BHXH với quyền lợi hưởng cao hơn; có động lực hơn để tiếp tục tham gia, tích lũy quá trình đóng để đủ điều kiện hưởng lương hưu.

Theo ông Nguyễn Duy Cường - Phó Vụ trưởng Vụ BHXH (Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội), mục tiêu của tham gia BHXH là để sau này có lương hưu, đảm bảo thu nhập hàng tháng của người lao động khi về già. Quy định của các nước cũng chỉ cho rút BHXH một lần khi không có cơ hội hưởng lương hưu. Rất ít quốc gia cho người lao động khi đang còn độ tuổi lao động hưởng BHXH một lần như Việt Nam.

Với quy định chỉ được rút tối đa 50% mức hưởng BHXH một lần thì phần còn lại vẫn được bảo lưu để cộng dồn khi người lao động tiếp tục tham gia BHXH ở một đơn vị mới, họ vẫn được ghi nhận thời gian đóng đã được bảo lưu. Nếu phát sinh các chế độ, quyền lợi thì người lao động vẫn được tính trên tổng thời gian đóng BHXH. Chọn rút hết phần đã đóng BHXH, khi tiếp tục tham gia nghĩa là bắt đầu lại từ đầu sẽ khiến cho các quyền lợi về hưu trí và các chế độ khác bị thấp lúc về già.

“Giữ lại 50% nghĩa là người lao động vẫn bảo lưu được một phần đóng dù có thể không nhiều, để khi có cơ hội tiếp tục tham gia được cộng nối vào sẽ giúp họ có động lực hơn. Quyền lợi cũng cao hơn những người đã rút hết” - ông Nguyễn Duy Cường chia sẻ./.