Già hóa dân số đang trở thành một trong những thách thức lớn nhất của thế kỷ XXI, tác động sâu sắc đến kinh tế, xã hội và an sinh của mỗi quốc gia. Xu hướng này không còn giới hạn ở các nước phát triển mà đang diễn ra nhanh chóng tại khu vực Đông Nam Á, trong đó Việt Nam được dự báo là một trong những quốc gia có tốc độ già hóa nhanh nhất thế giới.
Theo ông Tim Evans – Tổng Giám đốc HSBC Việt Nam, Việt Nam đang bước vào giai đoạn chuyển đổi nhân khẩu học quan trọng, đòi hỏi những chính sách chủ động và bền vững để bảo đảm an sinh xã hội lâu dài.
1. Bài học từ các quốc gia phát triển.
Trên phạm vi toàn cầu, nhiều quốc gia đang đối mặt với tình trạng “kim tự tháp dân số ngược” – tỷ lệ người cao tuổi tăng nhanh trong khi tỷ lệ sinh giảm mạnh.
Tại châu Âu, người trên 65 tuổi chiếm khoảng 20% dân số và dự kiến đạt 30% vào năm 2050, kéo theo gánh nặng chi tiêu công, đặc biệt là trong lĩnh vực y tế, hưu trí và phúc lợi xã hội.
Tại châu Á, Hàn Quốc là quốc gia có tỷ lệ sinh thấp nhất thế giới; đến năm 2050, ước tính 42% dân số sẽ trên 65 tuổi. Trong khi đó, Nhật Bản – quốc gia đã trải qua già hóa dân số hơn nửa thế kỷ – cho thấy, chỉ khi có chính sách hưu trí linh hoạt, ý thức tiết kiệm cao và cơ chế việc làm phù hợp, xã hội mới có thể giảm thiểu áp lực tài chính từ quá trình này.
Từ kinh nghiệm quốc tế, có thể rút ra rằng phát triển kinh tế bền vững phải gắn liền với chiến lược thích ứng dân số, trong đó người cao tuổi tiếp tục được tạo điều kiện tham gia lao động, đóng góp cho xã hội – hình thành “nền kinh tế trường thọ” năng động và bền vững.
2. Từ cơ cấu dân số vàng đến giai đoạn già hóa nhanh.
Theo Liên hợp quốc, Việt Nam sẽ chính thức bước vào giai đoạn dân số già vào năm 2038. Chỉ trong chưa đầy hai thập niên, Việt Nam sẽ chuyển từ “xã hội đang già hóa” sang “xã hội già” – tốc độ này thậm chí còn nhanh hơn cả Nhật Bản, nước mất 24 năm để hoàn tất quá trình chuyển đổi tương tự.
Tại TP. Hồ Chí Minh, hiện có hơn 1,3 triệu người trên 60 tuổi, chiếm 12,5% dân số, và dự kiến tăng lên 20% vào năm 2030. Sự thay đổi này đặt ra yêu cầu cấp bách về hạ tầng y tế, dịch vụ chăm sóc người cao tuổi, quy hoạch đô thị thân thiện và các chính sách hỗ trợ xã hội phù hợp với đặc điểm dân số mới.
3. Ba thách thức lớn đối với hệ thống an sinh xã hội.
Thứ nhất – Áp lực tài khóa:
Khi dân số già đi, chi tiêu công cho y tế, hưu trí và phúc lợi xã hội sẽ gia tăng đáng kể, trong khi lực lượng lao động – nguồn đóng góp chính cho ngân sách – lại thu hẹp. Cân đối ngân sách, duy trì ổn định quỹ hưu trí và kiểm soát nợ công trở thành bài toán phức tạp.
Thứ hai – Gánh nặng tài chính của thế hệ trẻ:
Khi tỷ lệ người phụ thuộc tăng, chi phí chăm sóc cha mẹ, ông bà và chi tiêu sinh hoạt khiến nhiều người trẻ trì hoãn lập gia đình, dẫn đến vòng luẩn quẩn giữa già hóa và giảm sinh.
Thứ ba – Thách thức xã hội trong chăm sóc người cao tuổi:
Mô hình chăm sóc truyền thống trong gia đình đang dần thay đổi. Xã hội cần phát triển hệ thống dịch vụ chăm sóc dài hạn chuyên nghiệp, có bảo hiểm hỗ trợ và cơ chế quản lý phù hợp để giảm áp lực cho các hộ gia đình.
4. Hướng tới chiến lược thích ứng chủ động và bền vững.
Để ứng phó với xu hướng già hóa dân số, Việt Nam cần triển khai chính sách tổng thể và dài hạn, tập trung vào ba nhóm giải pháp chủ đạo sau:
1. Nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe và mở rộng bảo hiểm y tế (BHYT):
Đầu tư vào chăm sóc sức khỏe dự phòng, quản lý bệnh mạn tính, mở rộng BHYT đến mọi nhóm dân cư. Việc tăng cường hệ thống y tế cơ sở và dịch vụ khám chữa bệnh cộng đồng giúp người dân sống khỏe, giảm gánh nặng chi phí y tế và chi tiêu công dài hạn.
2. Khuyến khích sinh con và hỗ trợ gia đình trẻ:
Cần có chính sách khuyến khích mức sinh hợp lý thông qua các biện pháp thiết thực như mở rộng chế độ thai sản, trợ cấp trẻ em, ưu đãi thuế cho hộ gia đình, phát triển nhà trẻ công lập với chi phí phù hợp. Đây là giải pháp căn cơ để cân bằng cơ cấu dân số.
3. Phát huy vai trò của người cao tuổi trong nền kinh tế:
Điều chỉnh linh hoạt chính sách hưu trí và việc làm sau tuổi nghỉ hưu, khuyến khích người cao tuổi có kinh nghiệm tiếp tục tham gia lao động trong lĩnh vực phù hợp.
Đồng thời, cần đầu tư vào đào tạo lại kỹ năng, chuyển đổi nghề và tạo môi trường làm việc linh hoạt, vừa tận dụng nguồn nhân lực, vừa duy trì đời sống tinh thần tích cực cho người cao tuổi.
5. Hướng tới xã hội trường thọ – an sinh và phát triển.
Già hóa dân số là xu hướng tất yếu, nhưng nếu được quản lý chủ động, Việt Nam hoàn toàn có thể biến thách thức thành cơ hội.
Một xã hội “trường thọ”, nơi người cao tuổi vẫn khỏe mạnh, năng động và được đảm bảo an sinh, sẽ là nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của đất nước trong giai đoạn mới.
---------------------------------------
Để được tư vấn và hỗ trợ trực tiếp vui lòng liên hệ:
Hotline CSKH: (028)-3866-4188 (Nhấn phím 1) hoặc
Hotline hỗ trợ: 1900 6154
Website: ts24.com.vn
Email: sales@ts24.com.vn
Facebook: https://www.facebook.com/TS24official